Türkiye’de En Çok Hangi Göçmen Var? Öğrenmenin ve Toplumsal Dönüşümün İzinde
Bir eğitimci olarak her dersin başında kendime şu soruyu sorarım: “Bir insan, farklı bir bağlama taşındığında nasıl öğrenir, nasıl uyum sağlar?” Çünkü öğrenme, yalnızca okul sıralarında değil; göç yollarında, yeni kültürlerde ve değişen hayat koşullarında da gerçekleşen bir süreçtir. Göçmenlik, bu anlamda hem bireysel hem toplumsal öğrenmenin en somut hâlidir. Her göçmen, kendi hikâyesiyle bir “öğrenen birey”dir; her toplum ise bu bireylerle birlikte “öğrenen bir topluma” dönüşür.
Türkiye, tarih boyunca hem göç veren hem göç alan bir ülke olarak bu öğrenme sürecinin tam merkezindedir. Bugün Türkiye’de milyonlarca göçmen yaşıyor; kimisi savaşın, kimisi yoksulluğun, kimisi ise daha iyi bir geleceğin izini sürüyor. Peki, Türkiye’de en çok hangi göçmen var? Bu sorunun cevabı, sadece istatistiksel bir bilgi değil, aynı zamanda toplumsal bir öğrenme hikâyesidir.
Göçün Pedagojisi: Öğrenme, Uyum ve Dönüşüm
Göçmenlik, öğrenmenin en gerçek hâllerinden biridir. Eğitim biliminde, deneyimsel öğrenme teorisi (experiential learning), bireyin bilgiye yalnızca duyarak ya da okuyarak değil, bizzat deneyimleyerek ulaştığını savunur. Göçmenlik de tam olarak böyle bir süreçtir: birey, yeni bir toplumun dili, normları, kültürü ve kurumlarıyla etkileşime girer; gözlemler, hatalar yapar, uyum sağlar ve öğrenir.
Türkiye’deki göçmenlerin büyük bir kısmı Suriye’den gelmiştir. Suriye iç savaşıyla başlayan bu büyük göç dalgası, sadece demografik değil, pedagojik bir dönüşümü de beraberinde getirmiştir. Çünkü her yeni göçmen grubu, topluma yeni bir öğrenme fırsatı sunar — hem göçmenler için hem ev sahibi toplum için.
Bir sınıfta farklı diller konuşan çocuklar düşünün: Türkçe öğrenmeye çalışan Suriyeli bir öğrenci, aynı zamanda Türk öğrencilere empati, kültürel farkındalık ve dayanışma becerileri kazandırır. Bu karşılıklı öğrenme, okulun sınırlarını aşarak toplumsal yaşamın her alanına yayılır.
Türkiye’de Göçmen Profili: Sayılar ve Sosyal Öğrenme Süreci
Resmî verilere göre, Türkiye’de en fazla göçmen nüfusu Suriyeliler oluşturmaktadır. 2025 yılı itibarıyla 3,5 milyondan fazla Suriyeli, geçici koruma statüsü altında Türkiye’de yaşamaktadır. Bunun ardından Afganistan, İran, Irak ve Pakistan gibi ülkelerden gelen göçmen gruplar gelir. Ancak rakamların ötesinde önemli olan, bu göçmen toplulukların toplumla kurduğu etkileşim biçimidir.
Sosyolojik açıdan bakıldığında, bu etkileşim sosyal öğrenme teorisi ile açıklanabilir. Albert Bandura’nın bu teorisine göre bireyler, davranışları gözlemleyerek öğrenir. Türkiye’deki göçmen toplulukları da hem kendi kültürlerinden getirdikleri alışkanlıkları sürdürürken hem de Türk toplumunun pratiklerinden öğrenerek bir uyum modeli geliştirir. Bu süreç çift yönlü işler: Türk toplumu da göçmenlerle birlikte yeni davranış biçimleri, kültürel esneklik ve çokkültürlülük farkındalığı kazanır.
Pedagojik Yöntemlerle Göçü Anlamak
Göç olgusunu anlamak, yalnızca sosyolojiye değil, eğitimin pedagojik yöntemlerine de dayanır. Çünkü her göçmen, bir “öğrenci” gibi, yeni bir toplumda hayatta kalmanın yollarını öğrenir. Bu öğrenme süreci, şu pedagojik aşamalardan geçer:
1. Farkındalık: Göçmen, farklı bir kültürle karşılaştığında önce bir kültürel şok yaşar. Bu aşama, bilinçli farkındalığın başlangıcıdır.
2. Uyum: Gözlem yoluyla yeni davranış kalıplarını öğrenir, sosyal kodları çözmeye başlar.
3. İçselleştirme: Zamanla bu davranışlar doğal hale gelir, birey kendini yeni toplumun bir parçası olarak hisseder.
4. Katkı: Göçmen artık yalnızca öğrenen değil, öğreten bir birey hâline gelir. Kendi kültürel birikimiyle topluma katkı sağlar.
Bu döngü, aslında eğitimin özünü yansıtır: öğrenmek, değişmek ve yeniden üretmek. Göçmenlik, insanın yaşam boyu öğrenme kapasitesinin somut bir göstergesidir.
Toplumun Öğrenen Yüzü: Göçmenlerle Birlikte Dönüşmek
Türkiye’deki göçmen varlığı, toplumun kendi pedagojik kapasitesini de sınar. Göçmenlerle temas, bireylere farklılıkla yaşamayı, empati kurmayı ve kültürel öğrenmeyi öğretir. Eğitim sistemleri bu süreci desteklediğinde, toplumsal uyum yalnızca zorunlu bir süreç olmaktan çıkar; karşılıklı öğrenmenin dönüştürücü bir deneyimine dönüşür.
Bu noktada şu soruları sormak gerekir:
– Öğrencilerimiz, farklı kültürlerden gelen akranlarından ne öğreniyor?
– Eğitimciler olarak biz, sınıflarımızda çokkültürlülüğü bir zenginlik olarak sunabiliyor muyuz?
– Toplum olarak göçü bir kriz değil, bir öğrenme fırsatı olarak görebiliyor muyuz?
Sonuç: Öğrenmek, Göç Etmek Gibi Bir Eylemdir
Türkiye’de en çok göçmen, Suriyelilerdir; ancak göçün öğrettikleri bu sayının çok ötesindedir. Her göç hikâyesi, bir öğrenme deneyimidir. Tıpkı öğrenciler gibi, göçmenler de hatalar yapar, gözlemler, uyum sağlar ve yeniden öğrenir. Eğitimci gözüyle bakıldığında, göç yalnızca bir hareket değil; insanlığın en derin öğrenme biçimlerinden biridir.
Sonuçta, ister bir sınıfta ister bir toplumda olsun, öğrenme hep aynı soruyla başlar: “Farklı olanı anlamak için ben ne öğrenebilirim?”
Belki de asıl göç, zihnimizde başlar — önyargıdan anlayışa, korkudan öğrenmeye doğru.